عکس ها و اظهارات جدید درباره ی سنگ نگاره توقیفی ایران در انگلیس

صد کادو: تصاویر تازه ای از سنگ نگاره ساسانی قاچاق شده به انگلیس منتشر گردید. این تصاویر را یک عتیقه شناس انگلیسی، درحالی که سنگ نگاره در موزه بریتانیا به معرض نمایش گذاشته شده است، منتشر نمود.
به گزارش صد کادو به نقل از ایسنا، نقش برجسته ساسانی، طبق توضیحات وزارت میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی در سال ۲۰۱۶ در فرودگاهی در لندن توقیف شد. پلیس گشت مرزی به بسته بندی شلخته این محموله مشکوک می شود و بعد از بررسی با یک نقش برجسته یک متری مواجه می شود. این شیء تاریخی به موزه بریتانیا تحویل می شود، اما حدود هشت سال طول می کشد تا خبر آنرا اعلام کنند.
کارشناسان وزارت میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی نیز می گویند پرونده این سنگ نگاره قاچاق شده قدیمی بوده و در این سال ها پیگیری های حقوقی برای بازگشت آن در حال انجام بوده است. با این وجود نقطه ابهام این پرونده، تاخیر طولانی در اعلام کشف و ضبط چنین شیء تاریخی در انگلیس، چگونگی خروج آن از کشور و نامعلوم بودن محلی است که این نقش برجسته از آن جدا شده است؟
جان سیمپسون ـ متصدی ارشد و عتیقه شناس بخش خاورمیانه موزه بریتانیا ـ به روزنامه گاردین اظهار داشته بود: «تقریباً هیچ گاه با چنین موردی مواجه نشده ایم که نقشی از صخره با چنین سطحی از بی رحمی بریده شده باشد. آنرا به طرزی باورنکردنی، با دستگاه فرز بد بریده و در یک جعبه کوچک و بدون بسته بندی مناسب قرار داده و جعبه را با میخ محکم کرده اند.»
او در صورتیکه اشاره کرده موزه بریتانیا اصالت این سنگ نگاره را تایید کرده است، قدمت آنرا به دوران امپراتوری ساسانی در فاصله سالهای ۲۲۴ تا ۶۵۱ میلادی مربوط دانسته و ارزش آنرا بین ۲۰ تا ۳۰ میلیون پوند تخمین زده و این احتمال را مطرح کرده است که «اگرچه پایتخت ساسانی ها در تیسفون، نزدیک بغداد فعلی بود، اما بنظر می رسد این نقش از یک صخره در شیراز کنده شده باشد و از آنجا که این نقش از یک سنگ آهکی که در سراسر ایران یافت می شود تراشیده شده، نمی توان محل دقیق آنرا مشخص کرد. تنها حدود ۳۰ نقش برجسته صخره ای ساسانی وجود دارد که قدمت بیشتر آنها به قرن سوم میلادی می رسد. حدودا همه در بخش نسبتاً کوچکی از ایران و استان فارس هستند.»

احسان شوارابی ـ عتیقه شناس با تخصص دوره ساسانی ـ در حساب کاربری توئیتر خود، درباره ی خاستگاه این نقش برجسته توقیف شده در انگلیس، نوشته است: این قطعه متعلق به هیچ یک از سنگ نگاره های شناخته شده ساسانی نیست. بدین سبب با یک نگاره جدید ساسانی از محلی نامشخص روبرو می باشیم، اما باتوجه به جغرافیای پراکندگی نگاره های ساسانی، احتمالاً این اثر از جایی در استان فارس آمده است.
این عتیقه شناس همین طور گفته است: اظهارنظر درباره ی اصالت آثاری که از بازار قاچاق سر درمی آورند بطور معمول آسان نیست، اما در تصویری که گاردین منتشر نموده است، در نگاه نخست، جزئیات چندان غیر متعارفی در این نقش دیده نمی گردد، با اینحال باید منتظر انتشار تصاویر بهتر و ارزیابی دقیق تر همکاران در موزه بریتانیا ماند. از نظر سبک شناسی، برآورد من این است که این اثر متعلق به نیمه دوم سده سوم میلادی و احتمالاً از زمان بهرام دوم ساسانی باشد.
از بهرام دوم چند سنگ نگاره بزمی و رزمی در نقش رستم، تنگ چوگان، سرمشهد، سراب بهرام، تنگ قندیل، برم دلک و گویم (همه در استان فارس) شناخته شده است. بر قطعه مورد بحث، تصویر تمام تنه یک بلند پایه ساسانی حجاری شده است. شکل کلاه و آرایش مو و ریش او شباهت زیادی به بلندپایه سمت راست (با نشان هلال ماه روی کلاه) در نگاره بهرام دوم در نقش رستم دارد. در تصویر گاردین معین نیست که آیا کلاه در این نقش نیز حامل یک نشان است یا نه.

وی در تفسیر بیش از این نقش برجسته گفته است: دست چپ بر قبضه شمشیر قرار دارد و دست راست، با انگشت اشاره برآورده، به نشانه احترام بلند شده است. در سنت ساسانی این شیوه ادای احترام توسط درباریان در پیشگاه ایزدان، شاهنشاه و آتش مقدس مرسوم بوده است؛ بطورمثال مقایسه کنید با درباریان در سنگ نگاره دیهیم ستانی نرسی در نقش رستم. ادای احترام در این قطعه بیان کننده آنست که روبروی این فرد باید نقشی از یک ایزد یا شاه بوده باشد. اما چرا نقش این فرد به تنهایی در یک قاب محاط شده است؟ یک احتمال این است که سنگ نگاره اصلی یکپارچه نبوده و در چند قطعه با فاصله از یکدیگر حجاری شده باشد، مانند سنگ نگاره برم دلک. گذشته از قاب بندی این نقش، جزئیات پوشاک و کفش و شیوه ایستادن این بلند پایه نیز شباهت زیادی به نقش سمت راست در برم دلک دارد.
این عتیقه شناس در عین حال یادآور شده است: سرقت این اثر باستانی زنگ خطریست که وضعیت اسفبار میراث فرهنگی در ایران را یادآوری می کند. نابودی میراث فرهنگی مانند محیط زیست فاجعه ای جبران ناپذیر است.

طبق اعلام مسؤولان موزه بریتانیا این نقش برجسته با هماهنگی دولت ایران برای سه ماه در این موزه به معرض نمایش گذاشته می شود، دکتر لیندسی آلن ـ استاد و پژوهشگر تاریخ باستان ایران در کالج سلطنتی لندن ـ حالا تصاویر جدیدی را در حساب کاربری شخصی خود در توئیتر منتشر نموده که نشان میدهد این سنگ نگاره ظاهراً در موزه بریتانیا به معرض نمایش گذاشته شده است.

منبع: صد کادو