سبزه انداختن به طول وتفصیل بازی در حیات حاجی بوشهری ها

صد کادو: عید قربان به عنوان یکی از اعیاد مذهبی در بین ایرانیان جایگاه ویژه ای دارد و در آمیختگی با فرهنگ عامه مردم، جشن گرفتن برای آن سلسله ای از آداب و رسوم را به وجود آورده است. مراسم «حیات حاجی» یکی از همین مراسم ها است که در فرهنگ مردم بوشهر شکل گرفته است. این مراسم هر ساله یک روز پیش از عید قربان هنگام غروب، از طرف بستگان و اهالی محلی که فرد یا افرادی ازآن به سفر حج تمتع رفته اند، انجام می شود.
به گزارش صد کادو به نقل از ایسنا، در اجرای مراسم «حیات حاجی» زنان نقش اصلی را در برگزاری این مراسم بر عهده دارند و اعمال آیینی را با این امید انجام می دهند که سفر حاجی به دور از خطر و به سلامت به انجام برسد.
«حیات حاجی» آیینی نمایشی – مذهبی است که به مناسبت تشرف هر فرد به خانه خدا به انجام می رسد و ریشه در باورهای دینی – مذهبی مردم دارد. این مراسم در بیشتر مناطق استان بوشهر، با عناصری نمادین و اسطوره ای، به گونه ای با شکوه برگزار می گردد.
غروب روز پیش از عید قربان همه بستگان و اهالی محل در منزل فرد مشرف شده به خانه خدا دور هم جمع می شوند و با حلوایی که از آرد برنج، هل و دارچین تهیه شده یا در بعضی موارد شله زرد، از میهمانان پذیرایی می کنند.
سپس با اقوام و آشنایان سبزه ای به نام «سبزه حیاتی» را که بیست روز قبل، در روز حرکت زائر به مکه کاشته اند، با هلهله و شادی به ساحل می برند و از طرف خانم ها به نمایندگی هر حاجی، با نیت خیر و نیکی و طلب حاجت به آب دریا می سپارند.
البته برگزاری مراسم حیات حاجی در دیلم تا حدی متفاوت می باشد. خانواده حاجی هنگام انداختن سبزه به دریا، اطرافیان و بستگان خودرا دعوت می کنند و سبزه هایی را که از قبل در حلبی های فلزی کاشته اند به ساحل می برند، ریسمان یا طنابی دور حلبی ها می بندند، آنها را می چرخانند و به دریا پرتاب می کنند. این رسم به زمانی برمیگردد که زوار با لنج به سوی مکه و مدینه می رفتند و انجام این عمل به نیت آن بود که حاجی سفرش به سلامت باشد.
در هنگام به آب انداختن سبزه نیز اشعاری با این مضمون خوانده می شود:
حیات حاجی منم
کشکول حاجی منم
حاجیون حج میروم
بلکه ثوابی داشته بو
نقل و نباتی داشته بو
آب حیاتی داشته بو
سپس خانواده زائر مقداری از آب دریا را در ظرفی می ریزند و به منزل می برند و چون معتقدند که شفا بخش است، آنرا به افراد بیمار می دهند که با مالیدن آن به پیشانی شفا یابند.
بعد از مراجعت به منزل، خانواده حاجی به اتفاق خویشان و دوستان، چهار عدد تاب بزرگ در وسط حیاط برپا می کنند و از مردم می خواهند که هرکس با هر نیت و حاجتی که دارد در آنها بنشیند و تاب بخورد. هنگام تاب خوردن، افراد خوش صدا با خواندن چاووشی و سرود، فضای خاصی به اجرای این مراسم می دهند. خانواده حاجی نیز نقل و پول بر سر حضار می ریزند و با شربت و شیرینی و دیگر خوراکی ها از تمامی پذیرایی می کنند. این تاب ها تا هنگام برگشت حاجی برقرارند.
شواهد نشان میدهد که تاب بازی در روز عیدقربان، مراسم رایج میان ترکمن ها نیز است. پیران ریش سفید این قوم تاب خوردن در روز عید را نماد صعود انسان به عرش و فرو ریختن گناه می دانند. بر این اساس می توان اینطور برداشت کرد که در مراسم نمایشی حیات حاجی نیز چنین تفکری جاری است و تاب و تاب بازی، کارکردی نمادگرایانه و مقدس دارد.
همین طور در این مجلس، گوسفندی را که مقرر است در روز عید قربان، قربانی شود، با پوشاندن لباسی زیبا و تزئین شده به میان مردم می آورند و اطراف آن هلهله و شادی می کنند.
پی نوشت: در این گزارش از اطلاعات مقاله «بررسی مراسم مذهبی – نمایشی «حیات حاجی» در بوشهر» نوشته میترا خواجه نیان و اشرف سلطانی نیا، انتشار یافته در فصلنامه فرهنگ مردم ایران استفاده شده است.

منبع: صد کادو