موقعیت دراماتیك ایران در زمان جام جهانی

صد كادو: رییس پژوهشگاه میراث فرهنگی و گردشگری شب پیروزی تیم فوتبال ایران بر مراكش و جشن مردم را یكی از امن ترین شب های ایران دانست و اظهار داشت: حضور ایران در جام جهانی فوتبال به یك موقعیت دراماتیك ملی تبدیل شد و رفتاری از جامعه ایران سر زد كه آن را كمتر می بینیم.
به گزارش صد كادو به نقل از ایسنا، به نقل از روابط عمومی پژوهشگاه میراث فرهنگی و گردشگری، سیدمحمد بهشتی در نشست «ایران، فوتبال و جام جهانی» كه به همت پژوهشكده مردم شناسی در محل پژوهشگاه برگزار شد، پرسش اصلی مردم شناسی را كیستی جامعه و جامعه شناسی را حال جامعه دانست و اظهار داشت: كیستی جامعه مانند كیستی افراد پنهان است و به راحتی نمی توان به آن پی برد و زمانی آشكار می گردد كه فرد در موقعیتی دراماتیك (روایی ) قرار بگیرد كه در آن زمان حدود شخصیتی فرد مشخص می گردد.
وی ادامه داد: این كه فرد در مواجهه با اتفاقات چه عكس العملی نشان داده است حدود شخصیت فرد را مشخص می كند و اساس قصه و روایت هم این است كه موقعیتی را فراهم آورد كه حدود شخصیتی پرسوناژ داستان مشخص شود.
بهشتی با بیان این كه این مسئله در مورد جوامع هم صدق می كند، خاطرنشان كرد: جامعه در موقعیت های تاریخی پدید آمده كیستی اش را آشكار می كند و اهمیت این موقعیت در آن است كه در مواقع معمول پنهان می گردد به نحوی كه نمی توان از كیستی جامعه به درستی شناختی پیدا كرد.
او با بیان این نكته كه در بیشتر اوقات صورت ظاهر جوامع غلط انداز است، اظهار نمود: در شرایط غیردراماتیك تمام فعالیت های فرد از اراده وی سرچشمه می گیرد و بنا بر آن دوست ندارد خیلی از صفات بد در وی آشكار شود و تلاش می كند دیگران به واسطه صفات حسنه نمایان شده در او از وی شناخت پیدا كنند.
بهشتی اضافه كرد: جوامع هم در شرایط غیر دراماتیك به همین شكل اند و تلاش می كنند قانونمند دیده شوند ولی در بزنگاه ها اتفاق دیگری می افتد زیرا در این مواقع اراده ای وجود ندارد و تمامی امور خارج از آن است.
رییس پژوهشگاه میراث فرهنگی و گردشگری اظهار داشت: در بزنگاه های تاریخی جوامع اراده ندارند و شخصیت واقعی جامعه گویی پوسته را كنار می زند و بیرون می آید و صورت ظاهری جامعه را می درد و آشكار می گردد.

جام جهانی فوتبال و تولید موقعیت دراماتیك در ایران
او با اشاره به مفهوم فوتبال، جام جهانی و حضور ایران در گروه مرگ اظهار داشت: تمام این ها شرایطی را فراهم نمود كه حضور ایران در جام جهانی فوتبال تبدیل به یك موقعیت دراماتیك در ابعاد ملی شود و رفتاری از جامعه ایران سر بزند كه در موقعیت قبل و بعد، آن را كمتر ببینیم.
وی با طرح این پرسش كه پیش از جام جهانی راجع به جامعه ایران چگونه قضاوت می شد؟ خاطرنشان كرد: ایران تا قبل از مسابقات جام جهانی جامعه ای نابهنجار، قانون گریز، مضطرب و… عنوان می شد تا اینكه ایران در مقابل مراكش برنده می گردد. گزارشگر هم در جریان بازی با ناامیدی به اتمام بازی در دقایق اولیه شروع بازی راضی بود زیرا تصویر قبلی را از خودش فوتبال و جامعه ایران داشت.
او اظهار داشت: این در حالی صورت گرفت كه تیم ایران برنده شد و ملت ایران در شهر های مختلف به خیابان ها آمدند و تمام كشور یك واكنش از خود نشان دادند و همه ایران به یك رنگ آشكار شد. این امر حاكی از یكپارچگی ایران است. زمانی كه مسابقات فوتبال در شهر تبریز برگزار می گردد شاهد جریانات واگرا هستیم ولی زمانیكه تیم ملی ایران در جام جهانی پیروز می گردد همان صحنه ای كه در تهران می بینیم در تبریز هم مشاهده می نماییم كه نشان از چهره دیگر جامعه ایران دارد كه كسی نمی تواند در یك بزنگاه مانع آن شود.
بهشتی با اشاره به حضور اغلب ایرانی ها در خیابان ها پس از برد مقابل تیم فوتبال مراكش خاطرنشان كرد: كسی برای این حضور یكپارچه نقشه ای نكشیده بود و این رفتار خبر بزرگ و خوبی است كه یكی از فواید این مسابقات بود به نحوی كه آن شب به احتمال خیلی زیاد یكی از امن ترین شب های ایران بوده است.
او اضافه كرد: اگر این چهره درست احصاء شود و تصویری روشن از آن به دست آورده شود دلالت بر كیستی جامعه ایرانی می كند و انسان را امیدوار و شگفت زده می كند زیرا درست در تضاد با چهره ای است كه پیش از این در ذهن ها بوده است. اینكه در جامعه مانند ایران با این تنوع فرهنگی شاهد این یكپارچگی هستیم حكایت از این می كند كه ما خلاف آن خیلی زحمت كشیده ایم كه در حوزه ارادی عمل نماییم و در حوزه ارادی در خلال یك قرن اخیر پیچیده ترین سوءمدیریت ها را در مورد تنوع فرهنگی انجام داده ایم ولی موفق نشده ایم.
رییس پژوهشگاه میراث فرهنگی و گردشگری اظهار داشت: این فرهنگ آنقدر ریشه دارد كه زمانیكه ایران مقابل مراكش پیروز می گردد تمام ایران با این تنوع فرهنگی یك واكنش نشان می دهند و اینكه افرادی از قومیت های مختلف دست از وطن یكپارچه شان به نام ایران برداشته باشند تنها یك سوء تفاهم است و این همان چیزی كه در بزنگاه های غیرارادی كاملا آشكار می گردد.
بهشتی رویداد هایی از این دست با ابعاد خیلی گسترده را راهگشا دانست و افزود: اگر روزگاری درباره هویت ایرانی سخن بگوییم و همگان به ما خرده بگیرند كه این چیزهایی كه مطرح می كنید مربوط به تاریخ است و آیا هم اكنون كه در قرن بیست و یكم به سر می بریم و رسانه ها اینقدر گسترش یافته اند هم این یكپارچگی در هویت ایرانی وجود دارد یا نه، به كار می آیند.

فرهنگ ایرانی عمیق تر از آنچه در اذهان وجود دارد
او اضافه كرد: این موارد حكایت از ریشه دارتر، عمیق تر و پوست كلفت تر بودن فرهنگ ایرانی و آن چیزی است كه در ذهن ها وجود دارد و این گونه است كه این فرهنگ توانسته در طول این سال ها از گردنه های سخت عبور و موجودیت خویش را حفظ كند.
وی با اشاره به اینكه این موارد در مورد احوال جامعه ایرانی هم می تواند چیزهایی بگوید، اظهار نمود: رفتار خوب ایرانیان (جمع كردن زباله ها ) در ورزشگاه نشان از انعكاس مدنیت در این رفتار دارد چیزی كه در ترافیك دیدنش دشوار می باشد.

مدنیت جامعه ایرانی
بهشتی اظهار داشت: لایه ای در جامعه ایرانی وجود دارد كه مدنیت به سرعت دارد در آن رشد می كند و در بزنگاه هایی خویش را آشكار می كند زیرا مدنیت پر سر و صدا نیست، مدنیت مانند نامدنیت همراه با قتل و عربده كشی نیست و دارای مناعت طبع و انضباط است و خیلی دیده نمی گردد مگر در این بزنگاه ها. تقبیح حركت عده ای كه به هتل رونالدو رفتند از جانب جامعه ایران نشان از مدنیت آن دارد كه دارای تغییر و تحول شده است.
رییس پژوهشگاه میراث فرهنگی و گردشگری رویداد حضور ایران در جام جهانی ۲۰۱۸ را به مثابه یك بزنگاه تاریخی بسیار مهم عنوان و بیان كرد: این رویداد برای افرادی كه بخواهند در حوزه فرهنگ، احوالات فرهنگ جامعه و كیسی آن مطالعه كنند فرصت بسیار خوبی را فراهم نمود.

فوتبال ورزش نخست ایرانیان
سیداحمد محیط طباطبایی رییس ایكوم ایران دیگر سخنران این نشست بود كه به بیان مواردی درباره «فوتبال ایران؛ ابعاد اجتماعی و فرهنگی» پرداخت و در توضیح اهمیت فوتبال بین سایر ورزش ها اظهار داشت: هر پدیده ورزشی یك ریشه و موقعیت اقلیمی خاص با زیربنای اجتماعی معین دارد.
او فوتبال را ورزش طبقه كارگر دانست كه با رشد طبقه متوسط ترقی كرده و اضافه كرد: در قرن ۱۶ میلادی از فوتبال بعنوان یك توهین اجتماعی یاد می شد زیرا ورزش كارگران بود اما در قرن ۱۹ باشگاه های فوتبال گسترش یافتند و در قرن بیستم با تسط اجتماعی طبقات و گرایش های سیاسی نسبت به این خاستگاه فوتبال به ورزش اول در جهان و ایران تبدیل می گردد.
وی با اشاره به اینكه اهم فوتبالیست ها از طبقه سوم اجتماعی بر خاسته و رشد كرده اند، بیان كرد: در زمان گذشته فوتبال بیشترین جمعیت را به سمت خود جلب می كرد زیرا در آن زمان تلویزیون، شبكه های مجازی و… وجود نداشت.
محیط طباطبایی با اشاره به این نكته كه فوتبال خواسته و نا خواسته مانند رفتارهای جامعه است اضافه كرد: بر خلاف اینكه در تمامی ورزش ها آن كسی كه بیشتر تمرین كرده و از نظر اقتصادی قوی تر است، برنده می گردد در فوتبال قویتر برنده نیست و امید و شانس نمود پیدا می كند.
او با اشاره به اینكه فوتبال برای مردم انگیزه بوجود می آورد و نسبت به ورزش های دیگر خیلی شبیه زندگی، جامعه و رفتار های انسانی است، خاطرنشان كرد: در فوتبال بر خلاف سایر ورزش ها یك اسطوره می تواند نتیجه بازی را عوض كند.
رییس ایكو م ایران اظهار داشت: تا سال ۴۷، كشتی و وزنه برداری در ایران ورزش های اول بودند ولی سال های بعد فوتبال نیاز اجتماعی سیاسی جامعه ایرانی را بهتر از سایر رشته های ورزشی بر آورده می كند. در همین سال ایران در فینال جام ملت های آسیا در مقابل تیم ملی اسرائیل با نتیجه ۲ بر ۱ برنده می گردد و از آن شب به بعد فوتبال به ورزش نخست ایران تبدیل گشته و رفتار اجتماعی مردم تغییر می كند و قهرمان های فوتبالی ظهور پیدا می كنند و این ورزش به محلی برای عقده گشایی و تجلی امید تبدیل می گردد.
محیط طباطبایی ورزش فوتبال را حاوی رفتار های اجتماعی ناشی از رفتار خوب و بد افراد دانست و اظهار داشت: اگر دو نفر حتی با هم خصومت هم داشته باشند در هنگام تماشای بازی فوتبال تیم ملی كدورت ها را كنار می گذارند و یكپارچه برای شكل دادن به هویت ملی تلاش می كنند.

فوتبال آیینه تنوع فرهنگی و نیروی امید، نوزایی و برابری
دیگر سخنران این نشست علیرضا حسن زاده رییس پژوهشكده مردم شناسی بود كه در سخنانی به مطالعات مختلف پژوهشكده مردم شناسی در دو دهه گذشته در زمینه مردم شناسی ورزش پرداخت و انتشار كتاب مردم شناسی ورزش با همكاری نشر افكار، برگزاری همایش هایی در زمینه بازی و ورزش، جوانان و ثبت مردم نگاری ورزش های محلی در طرح مردم نگاری سرزمین را همچون این فعالیت ها برشمرد.
او برپایی همایش ملی مردم شناسی ورزش را در چارچوب فعالیت های این پژوهشكده در آینده نزدیك اعلام نمود و اضافه كرد: این دومین نشست پژوهشكده مردم شناسی در زمینه فوتبال است. نشست اول در آستانه جام جهانی ۲۰۱۸ در دانشگاه مازندران با همكاری این پژوهشكده و انجمن انسان شناسی برگزار گردید و در آن رابطه میان هویت ملی و فوتبال مورد بحث قرار گرفت.
حسن زاده درباره پرداختن دانش مردم شناسی به تحلیل فوتبال بیان كرد: نخست آنكه فوتبال هویت ملی را تبدیل به یك امر قابل لمس و انضمامی می كند و هویت ملی را با روایتی جذاب و حماسی یا شاد به تك تك خانه های مردم ایران می برد.
او اضافه كرد: از جانب دیگر از آنجائیكه میراث فرهنگی متاخر و مدرن از اشكال و انواع میراث فرهنگی به شمار می آیند بی گمان فوتبال را هم می توان از انواع میراث فرهنگی متاخر و مدرن دانست كه در آن تنوع فرهنگی و هویت ملی به هم گره می خورند.
به قول رییس پژوهشكده مردم شناسی، در این ورزش، زنان، مردان، نوجوانان و همه گروه های قومی و اجتماعی در كنار هم به ساخت و خلق معانی در رابطه با هویت ملی می پردازند، بدین سان فوتبال آیینه تنوع فرهنگی و وحدت ملی در ایران در بین گروه های مختلف اجتماعی است.
او با بیان این كه خیلی از نوجوانان ایرانی اولین بار با حوزه های فرهنگی و اقوام گوناگون ایرانی به كمك تیم های فوتبالشان آشنا شده اند، اضافه كرد: صنعت نفت آبادان، ما را با خوزستان و مردم خون گرم و مهربانش، تراكتور سازی با قوم ایرانی آذری، ملوان با گیلك ها، نساجی با مازندرانی ها، سپاهان با اصفهانی ها آشنا می سازد. فوتبال ایرانی خصوصیت های ملی فرهنگ ایرانی را نشان داده است به گونه ای كه تیم محبوبی چون شاهین در پیش از انقلاب نام خویش را با تفالی از دیوان حافظ دریافت می كند و نامش ملهم از اشعار حافظ است، با عنایت به قدرت شعر در ایران در اینجا، فوتبال حتی با ادبیات گره می خورد.
حسن زاده اظهار داشت: فوتبال همچون ورزش هایی است كه در سراسر جهان بومی شده است، می توان ادعا كرد در خلال تاریخ ایران فوتبال همواره نیروی امید و نوزایی و برابری را خلق كرده است.

ژن و جام جهانی
«ژن و جام جهانی » عنوان سخنرانی علی متولی زاده اردكانی عضو گروه علوم پایه فرهنگستان جمهوری اسلامی ایران بود كه در ابتدای آن به بیان مواردی درباره فوتبال و فرهنگ جهانی پرداخت و اظهار داشت: فوتبال اوج ابراز فعالیت فرهنگی صد ها میلیون انسان است كه با ابراز احساسات وطن پرستانه در پشتیبانی از تیم شان همراه است.فوتبال ساده ترین راه گفت وگوی مردم جهان است و جام جهانی فوتبال چون محبوب ترین ورزش در سطح جهان است، بزرگترین ورزش جهان به حساب می آید.
این استاد دانشگاه با اشاره به رابطه ژن و فوتبالیست عالی اضافه كرد: پرفسور تام ریكی متخصص سرشناس ورزش در اروپا داشتن والدین با توانایی بالا در ورزش را امتیار خیلی خوبی می داند و به شخص اطمینان بیشتر از وضعیت متوسط را می دهد.عامل ژن در فوتبال موثر است و مهارت های فیزیكی شامل قد بلند، عضلات قوی، توانایی دویدن و… در اغلب موارد به ارث می رسند.

فوتبال فرزند مدرنیته است
«مختصات ما در جام جهانی» عنوان سخنرانی رضا شجیع دبیر شورای راهبردی وزارت ورزش و جوانان بود كه درباره آن اظهار نمود: فوتبال چون عروسی است كه هر كس چیزی را در چهره ی او می بیند كه دوست دارد ببیند و حسی را در شما بر می انگیزد كه دوست دارید برانگیخته شود.
او فوتبال را فرزند مدرنیته دانست و بیان كرد: فوتبال، آرزوهای جمعی ما را برآورده نمی كند بلكه برای لحظاتی كوتاه فرصت تجربه آنها را برایمان فراهم نموده و برای ساعاتی ذهن مان را از انبوه مشكلات و سختی ها دور می كند. فوتبال تنها ژانر اجتماعی است كه در توصیف آن از كلمه ما استفاده می نماییم.
دبیر شورای راهبردی وزارت ورزش و جوانان، ناسازگاری آمارها با واقعیت ها را مختصات جامعه ایرانی دانست و اظهار داشت: مختصات ما در جام جهانی نشان داد ما از شكست می هراسیم و بیشتر دوست داریم شكست نخوریم تا پیروز شویم و این واقعیت در جامعه ما ساری و جاری است.

فوتبال؛ زیست سنتی در میدان مدرن
داروین صبوری پژوهشگر جامعه شناسی ورزش دیگر سخنران این نشست بود كه به بیان مطالبی درباره «فوتبال؛ زیست سنتی در میدان مدرن» پرداخت و اظهار داشت: در تاریخ اجتماعی سرزمین مان هر جا كه با پدیده های مدرن روبرو شدیم بلاهای عجیب و غریبی سر آن آوردیم و فوتبال كه یكی از آخرین نهادهای مدرن وارد شده به ایران است و هنوز نهاد اجتماعی نشده و در حد ابزار باقی مانده همچون اینهاست.
این پژوهشگر بیان كرد: اینكه هنوز رفتار با پدیده های اجتماعی را بلد نیستیم از خصوصیات زیست سنتی ما است و تا زمانی كه نخواهیم این خصوصیت را كنار بگذاریم نمی توانیم پدیده های مدرن را درك نماییم زیرا می خواهیم پدیده مدرن را در ساحت سنت بازسازی نماییم و آنگونه كه می خواهیم آن را بازفهم نماییم.